Pomysł na stworzenie urbanistyczno-architektonicznej makiety wyszedł od członków rady osiedla.
– Tarnogaj to zabytkowe osiedle, niestety nie wszyscy doceniają jego historyczną zabudowę. Makietą chcieliśmy pokazać mieszkańcom, jak wyjątkowa jest ta część Wrocławia – mówi Tomasz Myszko-Wolski z Fundacji Przyjazny Tarnogaj.
Tak powstał projekt „Tarnogaj nie zapomina – skwer przy Gazowej im. Paula Schreibera”, który w 2021 roku został zgłoszony do Wrocławskiego Budżetu Obywatelskiego. Projekt zakładał stworzenie skwerów im. Hansa Thomasa i Paula Schreibera przy ul. Gazowej (skwery rozdzielone są ulicą Złotostocką) oraz zbudowanie makiety historycznego Osiedla Gazowników.
120 lat dzielnicy Tarnogaj
Dawniej była tu wieś. Pierwsze o niej wzmianki pochodzą z 1288 roku. A dzięki źródłom historycznym wiemy, że w 1795 roku wieś zamieszkiwało około 145 osób. W 1904 roku teren ten włączono do Wrocławia, w 1905 wybudowano zaś gazownię.
Jednym z najważniejszych budowniczych Tarnogaju był Paul Schreiber (1872–1926), architekt Miejskiego Urzędu Budowniczego. W 1919 roku kierował pracami projektowymi osiedla mieszkań przy ulicach Tarnogajskiej, Gazowej, Klimasa i Ziębickiej, dlatego skwer nazwano jego imieniem.
Dotykamy przeszłości
– Początkowo chcieliśmy pokazać tylko układ z początku XX wieku, ale profesor Eysymontt namówił nas, aby pokazać rozwój osiedla, począwszy od istniejącej tu kiedyś wioski – mówi Tomasz Myszko-Wolski.
Wioska to najbardziej oryginalna część makiety. Rzadko tworzy się „wiejskie” makiety.
– Chciałem podkreślić, że jesteśmy w dawnej wsi. Tę część makiety opracowaliśmy na podstawie mapy z połowy XIX wieku – wyjaśnia prof. Rafał Eysymontt.
Kolejnym etapem rozwoju osiedla była budowa domów mieszkalnych.
– Na makiecie są to małe domki pokryte dwuspadowymi dachami pomalowane jaśniejszą farbą. Zabudowa usytuowana była wzdłuż dawnych dróg polnych. Niestety tych budynków już dzisiaj nie ma – tłumaczy prof. Rafał Eysymontt.
Ciemniejszym kolorem pomalowano na makiecie modernistyczną zabudowę z przełomu lat 20. i 30. XX wieku.
Osobną częścią makiety zajmują budynki gazowni utrwalone w stanie z końca lat 20. XX wieku oraz dokładnie odwzorowane dwa domy dyrekcji (w środku makiety). Dzisiaj teren gazowni jest zamknięty, tym bardziej makieta może interesować miłośników Wrocławia.
– W większej skali wymodelowaliśmy dwa najbardziej charakterystyczne dla tego zespołu budynki: smołownię z zespołu gazowni i budynek dyrekcji – mówi prof. Rafał Eysymontt. – Wszystkie budynki są precyzyjnie wymodelowane. To dzięki wykonawcy, Jędrzejowi Jankowiakowi i jego zespołowi.
Od dokumentacji do makiety
Po tym, gdy zespół prof. Rafała Eysymontta wykonał studium dzielnicy, pracownicy Jędrzeja Jankowiaka rysowali projekty makiety, skalowali zabudowę i wykonywali pierwsze modele.
– Jest to jedna z pierwszych makiet zewnętrznych urbanistyczno-architektoniczna wykonana ze spawanej stali nierdzewnej w takiej 1:260 – mówi Jędrzej Jankowiak, z firmy MCW Studio, realizatora makiety. – Każdy obiekt powstał z dwudziestu, trzydziestu elementów. Były one cięte w stali, składane i spawane. Na końcu malowaliśmy je proszkowo na odpowiednie kolory – wyjaśnia Jędrzej Jankowiak.
Każdy element został mocno zakotwiczony do makiety.
Makieta zrealizował Zarząd Zieleni Miejskiej (ZZM) we Wrocławiu w ramach Wrocławskiego Budżetu Obywatelskiego 2021 (projekt nr 55) „Tarnogaj nie zapomina – skwer przy Gazowej im. Paula Schreibera” przy współpracy ze Stowarzyszeniem Przyjazny Tarnogaj, prof. Rafałem Eysymonttem, Radosławem Glińskim, Adamem Szelągiem i Martyną Urban z Uniwersytetu Wrocławskiego oraz generalnym wykonawcą makiety firmą MCW Studio Jędrzej Jankowiak.
I etap projektu realizowany był w pierwszej połowie 2023 roku z środków ZZM i obejmował: zagospodarowanie terenu (układ komunikacyjny, mała architektura – ławki, kosze, stojaki rowerowe, pergola, psi wybieg, nasadzenia 20 drzew, krzewów, bylin, traw ozdobnych, pnączy - w sumie ponad 2 tys. sztuk). Koszt około 1 miliona zł.
II etap projektu i makietę realizowano w kolejnych miesiącach w ramach projektu nr 55 WBO 2021 „Tarnogaj nie zapomina - skwer przy Gazowej im. Paula Schreibera”. Oprócz makiety powstał: postument pod makietę, dwie pergole z nasadzeniami pnączy i 3 tablice historyczne. Koszt ok. 750 tysięcy zł, środki z WBO.
