Najważniejsze informacje (kliknij, aby przejść)
Od lutego 2022 roku do października 2023 trwała budowa dwóch mostów Chrobrego, które połączyły Sępolno ze Swojczycami. Ich otwarcie zbiegło się z zamknięciem starych, zwanych Swojczyckimi, z których nikt już nie korzysta.
Nieużywane od kilkunastu miesięcy obiekty wiszą nad kanałami Odry od ponad 100 lat. W końcówce II wojny światowej uległy zburzeniu. Do wody runęło całe przęsło wiszące nad wodą. Naprawa w 1947 roku była szybka i nie spełniała standardów. W rezultacie mosty są w stanie śmierci technicznej, a w ostatnich latach nie mogły po nich jeździć nawet autobusy przegubowe. Tymczasem miasto potrzebowało większych i silniejszych przepraw, żeby jednocześnie mogły jeździć po nich (w przyszłości) tramwaje, autobusy, samochody, rowery i była to też przeprawa dla pojazdów wojskowych.
Nowe są o 2,8 m dłuższe i o około 15 m szersze od starych. Różnica maksymalnego obciążenia to aż 25 ton.
W galerii zdjęć są m.in. kadry z drona z nowymi i starymi mostami:
Ratusz: remont starych mostów Chrobrego byłby za drogi
Jeszcze przed otwarciem nowych mostów było wiadomo, że władze Wrocławia będą chciały zburzyć stare mosty Chrobrego. W grudniu 2024 roku Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta we Wrocławiu podjął oficjalne kroki w tej sprawie, starając się o ich wykreślenie z wojewódzkiej ewidencji zabytków. Dlaczego?
– Gdybyśmy mieli pozostawić stare mosty i nadać im nową funkcję, musielibyśmy je gruntownie wyremontować, a bardziej zbudować na nowo. Do wymiany jest zdecydowana większość substancji betonowej, zbrojenia korodują, na sklepieniach łuków są zarysowania. To kosztowałoby około 50 milionów złotych, na co nas nie stać, skoro i tak potrzebowaliśmy mosty o większej nośności – informuje Tomasz Sikora z Urzędu Miejskiego Wrocławia. – Mamy w mieście ponad 100 mostów, którymi musimy się zajmować. Na modernizację czekają Osobowicki, Grunwaldzki, Trzebnicki – uzasadnia.
Stanowisko ratusza jest jasne: w starych mostach Chrobrego zabytkowe są właściwie tylko filary, bo reszta była na szybko odbudowywana, zaś gdy istnieją nowe mosty dla starych nie ma żadnej funkcji. Żeby mosty rozebrać, muszą być skreślone z ewidencji zabytków. Na to nie zgodził się dolnośląski wojewódzki konserwator. ZDiUM odwołuje się od tej decyzji w sądzie.
Konserwator zabytków: stare mosty są wartościowe
Wojewódzki Konserwator Zabytków, Daniel Gibski uważa, że – niezależnie od stanu technicznego – mosty nie utraciły wartości historycznej, artystycznej i naukowej. Przeciwnie, wciąż mają istotne znaczenie kulturowe i społeczne, a także nadają się do adaptacji na inne cele.
– Trzeba szukać funduszy i zastanowić się, jak zagospodarować ten historyczny, zabytkowy obiekt. Są pomysły wprowadzenia gastronomii, zieleni, drogi rowerowej i chodników – wymienia. – Z konserwatorskiego punktu widzenia nie ma powodu, by z nich rezygnować – dodaje dolnośląski konserwator.
Daniel Gibski powołuje się na ustawę o ochronie i opiece nad zabytkami, w myśl której właściciel zobowiązany jest do zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie. Podkreśla, że priorytetem w przypadku obiektów chronionych jest podjęcie prac zabezpieczających, a następnie remontowych.
Władze Wrocławia modernizację wykluczają nie tylko z powodów finansowych. – Bardzo trudne jest opracowanie sposobu, który pozwoliłby bezpiecznie przeprowadzić remont – mówi Michał Guz z UMW, powołując się na orzeczenie techniczne autorstwa inżynierów Edmunda Budki oraz dr. Leszka Budycha, którzy zasiadają w zarządzie dolnośląskiego oddziału Związku Mostowców RP. – Zbadali te mosty. Stwierdzają, że w najbliższych latach mogą one stanowić zagrożenie nawet jako nieczynne, jeśli nie dla pojazdów i pieszych, to dla żeglugi. Ich zdaniem te mosty można już tylko rozebrać – przekazuje urzędnik.
Mieszkańcy: usunąć czy zostawić?
Przedstawiciele ratusza i wojewódzkiego urzędu ochrony zabytków mają całkowicie odmienne poglądy na temat wartości i przyszłości starych mostów Chrobrego. Wśród mieszkańców również nie ma jednolitej opinii.
– Za nami niejedna dyskusja. Część osób z rady osiedla, zwłaszcza architekci z zawodu, była za pozostawieniem obiektów w pełnej krasie i wprowadzeniu na nie funkcji rekreacyjnej, gdyby pieniądze znalazły się w budżecie, albo dał je jakiś bogaty inwestor – mówi Marek Zalewski, przewodniczący zarządu osiedla Biskupin-Sępolno-Dąbie-Bartoszowice. – Z drugiej strony są głosy za wyburzeniem, bo to jest bardziej praktycznym rozwiązaniem – dodaje.
W subiektywnej ocenie przewodniczącego stare mosty nie są ani piękne, ani przydatne, więc ratowanie ich jest bezzasadne w odniesieniu do pilnych potrzeb osiedla. – Całe Sępolno wymaga rewitalizacji, remontów dróg, chodników, potrzebuje nowych terenów zielonych. To powinien być priorytet, który przecież wymaga olbrzymich pieniędzy – twierdzi wrocławianin.
"Stare mosty nigdy nie powinny być zabytkiem"
Mosty Bolesława Chrobrego wzniesione zostały w latach 1912-1918 w konstrukcji żelbetowej. Ich budowa była ściśle związana z tzw. drugą kanalizacją Odry, przeprowadzoną w ramach większej inwestycji hydrotechnicznej, której celem była m.in. ochrona przeciwpowodziowa.
W opisie konserwatora czytamy, że stare mosty posiadają wyraziste i jednocześnie zredukowane formy architektoniczne, podkreślające utylitarność i surowość funkcji. Konstrukcję obiektu nad kanałem przeciwpowodziowym tworzą cztery łukowe przęsła, wsparte na przyczółkach i trzech filarach. Główny detal architektoniczny stanowią masywne pilastry nad filarami.
Tymczasem Michał Guz z urzędu miejskiego, przywołuje zgoła odmienną opinię tego samego inżyniera, wypracowaną razem z Edmundem Budką:
– Przeprowadzili analizę porównawczo-historyczną z innymi konstrukcjami tego typu. Ich zdaniem stare mosty na Swojczyce nigdy nie powinny zostać uznane za zabytki, gdyż nie spełniają kryteriów ustawowych. Mosty nie są "wybitne" czy wyjątkowe. Gdy powstawały miały zadanie komunikacyjne. Pozwolę sobie na porównanie: Trzonolinowiec jest wyjątkowy, setki 10-piętrowych budynków z wielkiej płyty nie. Dlatego to Trzonolnowiec jest w rejestrze zabytków, a wielkopłytowe budowle - nie. Te mosty są nie tylko "niewyjątkowe" ale też nieautentyczne.
